Bồ Đề Đạo Đăng Luận
Tôn Giả Atisa soạn
Thích Hằng Đạt soạn dịch
Kính lễ Bồ Tát Mạn Thù Thất Lợi Đồng Tử.
Kính lễ ba đời tất cả chư Phật
Cùng chánh pháp, chúng tăng của các Ngài
Ứng theo đệ tử hiền Bồ Đề Quang
Cần thỉnh hay hiển thị đuốc đạo giác.
1. Do hạ trung và thượng
Phải biết có ba sĩ
Quyển này tướng kia đây
Mỗi mỗi phân biệt rõ.
2. Nếu dùng phương tiện nào
Chỉ vui nơi sanh tử
Mà cầu tự lợi ích
Biết là kẻ Hạ Sĩ.
3. Chán bỏ vui ba cõi
Tránh hành các nghiệp ác
Mà cầu tự tịch diệt
Kia gọi là Trung Sĩ.
4. Xuyên qua khổ của mình
Cùng mọi khổ của người
Mà cầu tận hết mãi
Đó là hạng Thượng Sĩ.
5. Vì chư thắng hữu tình
Cầu Bồ Đề vô thượng.
Lời sư trưởng giảng dạy
Sẽ hiển phương tiện chánh.
6. Đối mặt hình tượng Phật
Đứng trước kinh, linh tháp
Dùng vật như hoa hương
Cúng dường mọi sở hữu.
7. Cũng dùng hạnh Phổ Hiền
Y thuyết cúng bảy chi
Đến lúc chứng Bồ Đề
Tâm chẳng hề thay đổi.
8. Thành tín ngưỡng Tam Bảo
Hai gối quỳ dưới đất
Cung kính chắp tay xong
Trước xưng tam quy y.
9. Kế đối mọi hữu tình
Dùng từ bi làm đầu
Quán khổ ba đường ác
Cùng sanh tử thống khổ,
Vô dư chư chúng sanh
Vì khổ não của khổ.
10. Từ khổ và nhân khổ
Muốn độ thoát chúng sanh
Lập thệ mãi chẳng thối
Chứng Bồ Đề vô thượng.
Phát tâm nguyện như thế
Phát sanh các công đức
Như trong kinh Hoa Nghiêm
Di Lặc ứng tuyên thuyết:
11. Hoặc tụng kinh kia hoặc nghe thầy giảng
Muốn đạt vô thượng chánh đẳng Bồ Đề
Công đức vô biên để làm nhân duyên
Phát khởi tâm nguyện vô số như thế.
12. Kinh Dũng Thí Thỉnh Vấn
Cũng bàn rộng công đức
Kia lược nhiếp ba kệ
Nay đây chọn trích ghi.
13. Công đức tâm lợi tha
Nếu chúng có sắc tướng
Khắp đầy cả hư không
Biến mãn hằng sa giới.
14. Có người dùng trân bảo
Mãn cả hằng sa số
Tất cả Phật thế giới
Cúng dường nơi chư Phật.
15. Nhưng nếu người chấp tay
Tâm kính đại Bồ Đề
Cúng đây tối thù thắng
Phước kia chẳng ngần mé.
16. Đã phát tâm nguyện Bồ Đề rồi
Phải cố gắng tăng trưởng nỗ lực.
Đời này đời sau thường niệm nhớ
Thường hộ trì giới pháp đã thuyết.
17. Chẳng có nguyện phát khởi chánh tâm
Chưa thể tăng trưởng tâm chánh nguyện.
Muốn tăng trưởng Bồ Đề giác ngộ
Phải cố quyết đoán hành hạnh này.
18. Thường trì được bảy chi
Luật nghi biệt giải thoát.
Được luật nghi Bồ Tát
Thiện căn hơn hữu tình.
19. Bảy chúng biệt giải thoát
Lời Như Lai tuyên thuyết
Phạm hạnh làm tối thắng
Là luật nghi Tỳ Kheo.
20. Lúc y Bồ Tát Địa
Quy chế Giới Phẩm thuyết,
Từ đủ đức tướng sư
Thọ trì luật nghi kia.
21. Thiện xảo luật nghi quỹ
Tự an trụ luật nghi,
Truyền nổi đủ Luật, Bi
Biết là thầy đức độ.
22. Nếu nỗ lực tầm cầu
Chẳng gặp thầy như thế
Ta sẽ thuyết pháp khác
Thọ luật nghi đúng phép.
23. Giải thích như đã thuyết
Trong quyển kinh Diệu Kiết
Tường Trang Nghiêm Phật Độ
Như xưa Diệu Kiết Tường
Lúc làm vị Thiên Vương
Mà phát tâm Bồ Đề:
24. “Trước các bậc Y Hỗ
Phát tâm đại Bồ Đề
Thỉnh tất cả chúng sanh
Độ kia khỏi sanh tử.
25. Tâm tổn hại phẫn nộ
Keo kiết cùng ganh ghét,
Từ nay đến chứng đạo
Tâm đó chẳng mãi khởi.
26. Hành trì các Phạm hạnh
Đoạn tà hạnh tham dục
Mến thích giới luật nghi
Tu học theo chư Phật.
27. Chẳng thích vì chính mình
Sớm được đại Bồ Đề,
Mà vì một hữu tình
Trụ đến đời cùng tận.
28. Phải nghiêm tịnh vô lượng
Cõi Phật chẳng nghĩ bàn
Cùng trụ mười phương giới
Để độ mọi chúng sanh.
29. Nghiệp thân miệng của tôi
Tất cả khiến thanh tịnh
Ý nghiệp cũng thanh tịnh
Chẳng làm nghiệp bất thiện.”
30. Từ thân miệng ý làm nhân duyên
Gọi trụ hạnh tâm thể luật nghi
Do hay tu tập ba học giới
Nơi ba học giới khởi kính trọng.
31. Cần thanh tịnh như thế
Các luật nghi Bồ Tát
Sẽ thường luôn viên mãn
Giác ngộ đại Bồ Đề.
32. Tất cả Phật phương tiện
Phát khởi được thần thông
Từ tự tánh phước trí
Tư lương được viên mãn.
33. Như chim chưa sanh cánh
Chẳng thể vượt hư không
Nếu rời lực thần thông
Chẳng làm lợi hữu tình.
34. Đủ thần thông, ngày đêm
Tu tập bao công đức.
Người chưa có thần thông
Trăm đời chẳng thể sánh.
35. Nếu muốn chóng viên mãn
Giác ngộ đại Bồ Đề
Cố gắng chẳng giải đãi
Được thần thông hỗ trợ.
36. Chưa đạt được tịch tĩnh
Chẳng thể khởi thần thông.
Muốn thành tựu tịch tĩnh
Tinh tấn tu thiền định.
37. Chưa đạt chút tịch tĩnh
Thì khiến sự tu tập
Dầu trải trăm ngàn kiếp
Vẫn chẳng thể đắc định.
38. Như phẩm Định Tư Lương
Thuyết phải hay tịch tĩnh.
Dẫu thiền quán về gì
Hướng tâm đạt công đức.
39. Đạt quán cảnh tịch tĩnh
Thần thông cũng sẽ thành.
Chẳng viên mãn trí huệ
Chướng ngại chẳng thể dừng.
40. Để trừ mọi chướng ngại
Đạt giải thoát toàn giác
Hành giả phải thường hành
Bát nhã đủ phương tiện.
41. Bát Nhã cùng phương tiện
Phương tiện cùng Bát Nhã
Được xem kết hợp chặt
Cả hai chẳng nên rời.
42. Để trừ các nghi hoặc
Gì huệ gì phương tiện ?
Phải phân biệt rõ ràng
Giữa huệ và phương tiện.
43. Trừ trí huệ Bát Nhã
Tất cả pháp lành thiện
Thi Ba La Mật thảy
Phật thuyết là phương tiện.
44. Chóng đạt đạo giác ngộ
Chẳng chỉ tu vô ngã
Trước phải giỏi phương tiện
Sau thiền quán Bát Nhã.
45. Đạt hết uẩn xứ giới
Đều vốn chẳng có sanh
Liễu tri tự tánh Không
Gọi đó là Bát Nhã.
46. Thuyết danh là Bát Nhã
Tánh có cùng tánh Không
Chẳng sanh, hoa hư không
Cả hai đều huyễn hóa.
47. Các pháp chẳng tự sanh
Chẳng từ vật khác sanh
Cũng chẳng không nhân sanh
Nên tự tánh vô thể.
48. Lại pháp tánh muôn vật
Quán hợp nhất dung hòa
Chẳng thể định tự tánh
Nên biết vô tự tánh.
49. Bảy mươi lý tánh không
Cùng Trung Luận thảy
Cũng thành lập các pháp
Tánh Không của tự tánh.
50. Vì sợ văn phiền hà
Nên đây chẳng rộng nói.
Chỉ do thành lập tông
Vì tu mà nói đó.
51. Chẳng trợ tánh muôn vật
Tự tánh chẳng định được
Mọi cách tu vô ngã
Chính là tu Bát Nhã.
52. Dùng huệ quán các pháp
Đều chẳng thấy tự tánh.
Luận lý hiển hiện huệ
Quán Bát Nhã chẳng nghi.
53. Vọng tưởng sanh ba cõi
Phân biệt làm thể tánh
Nên đoạn các phân biệt
Là Niết Bàn tối thắng.
54. Như lời Thế Tôn thuyết
Phân biệt vô minh lớn
Khiến đọa biển sanh tử.
Trụ định vô phân biệt
Chẳng phân như hư không.
55. Nhập Phân Biệt Đà La Ni cũng thuyết:
Bồ Tát trụ chánh pháp
Nếu quán chẳng phân biệt
Vượt phân biệt hiểm nguy
Dần đắc chẳng phân biệt.
56. Nhờ thánh giáo chánh lý
Định giải tất cả pháp
Chẳng sanh vô tự tánh
Nên tu chẳng phân biệt.
57. Tu chân tánh như thế
Dần được noãn đảnh thảy.
Lúc đắc cực hỷ thảy
Chẳng xa Phật Bồ Đề,
58. Muốn dễ mãn Bồ Đề
Tĩnh tăng các sự nghiệp
Nhờ chú lực thành tựu
Tám đại Tất Địa lực
59. Từ pháp Bảo Bình thảy
Hay muốn tu Mật Thừa
Sự, Hành, Tích Bộ thảy
Vì phúc lợi chúng sanh.
60. Chánh được thầy quán đảnh
Phải thừa sự cúng dường
Trân bảo lên sư trưởng
Khiến sư trưởng vui lòng
Cùng y giáo phụng hành.
61. Do vì tâm sư trưởng hoan hỷ
Truyền trao tròn đầy pháp quán đảnh
Tịnh hóa nghiệp tội làm thể tánh
Là vị thiện căn tu Tất Địa.
62. Trong Sơ Phật Đại Tích
Cực lực thường cấm chỉ
Mật cùng huệ quán đảnh
Người Phạm hạnh chớ thọ.
63. Huống trì quán đảnh kia
Vị an trụ Phạm hạnh
Vi phạm lời cấm chỉ
Hoại mất luật nghi kia.
64. Vị trì cấm hạnh đó
Tức phạm tội lỗi kia
Quyết sẽ đọa đường ác
Cũng chẳng đạt thành tựu.
65. Nghe giảng hiểu các Tích
Hộ Ma từ tự thảy
Vị được thầy quán đảnh
Tự học giảng chẳng lỗi.
Thượng tọa Nhiên Đăng Trí
Xem kinh pháp thảy thuyết.
Do Bồ Đề Quang thỉnh
Lược thuyết đạo Bồ Đề.