Ðèn soi nẻo Giác

do Tôn giả Atisha soạn

Phạn ngữ: Bodhi-patha-pradìpa
Tạng ngữ: Byang-chub lam-gyi sgron-ma

Thích Nữ Trí Hải dịch Việt văn

 

Kính lễ đức bồ tát Mạn thù đồng tử !

 

1.    Kính lễ chư Phật quá khứ hiện tại vị lai
Cùng giáo pháp các ngài và thánh chúng
Con sẽ đốt lên một ngọn Ðèn soi nẻo Giác
Theo yêu cầu đệ tử  thiện xảo Byang-chub-od

2.    Tất cả mọi người thuộc vào ba hạng:
Thấp kém, trung bình và thù thắng:
Những đặc tính của chúng rất rõ ràng
Tôi sẽ nói những chỗ khác nhau.

3.    Người nào tìm đủ mọi cách
Ðể theo đuổi lạc thú trong sinh tử
Và chỉ lo nghĩ cho bản thân mình
Ðấy là hạng người Thấp kém

4.    Người nào không kể lạc thú cuộc đời
Lại tránh xa những hành vi tội lỗi
Nhưng cũng chỉ mong mình được an vui
Người ấy được xem là hạng Tầm thường

5.    Người nào chỉ lo chấm dứt hoàn toàn
Những khổ đau của kẻ khác
Vì tâm luôn nghĩ đến nỗi khổ chúng sinh
Kẻ ấy thuộc hạng người Thù thắng

6.    Với những người trong sạch
Mong muốn đạt giác ngộ tối cao
Tôi sẽ giải thích những phương tiện chính
Mà các bậc thầy tôi đã dạy.

7.    Hãy đối trước tượng tranh đấng Toàn giác
Hoặc trước xá lợi thiêng liêng
Mà dâng cúng hương hoa
Và bất cứ cúng phẩm nào có được.

8.    Rồi với sự cầu nguyện bảy phần
Ðược nói trong Phổ hiền hạnh nguyện
Và với tâm chí không thối chuyển
Cho đến khi đạt Vô thượng Bồ đề.

9.    Với niềm tin lớn vào Ba ngôi báu
Quỳ gối sát đất
Hai tay chắp lại
Trước hết hãy ba lần đảnh lễ quy y.

10.  Rồi với điều kiện tiên quyết
Là tâm Từ đối với chúng sinh:
Ta nhìn khắp thế gian
Bị khổ vì sinh tử luân hồi
Và tái sinh trong ba ác đạo:

11.  Ta đau đớn trước cảnh khổ ấy,
Và ai muốn giải thoát thế gian
Khỏi ngay cái nhân của khổ,
Thì phải phát tâm Vô thượng bồ đề,
Thề không bao giờ lui bước.

12.  Mọi đức tính liên hệ
Ðến việc lập thệ nguyện này
Ðã được đức Di lặc giải thích rõ
Trong phẩm kinh Hoa nghiêm.

13.  Hãy đọc kinh này hoặc nghe thầy giảng
Và khi thấy được những lợi ích vô biên
Của tâm mong cầu giác ngộ
Thì ngày đêm ta sẽ liên tục phát tâm này.

14.  Công đức của Phát tâm được nói rõ
Trong kinh Nghi vấn của Viradatta
Nói về cốt tủy của kinh ấy
Tôi sẽ trích ba đoạn sau đây:

15.  Nếu công đức đầy đủ của tâm bồ đề
Mà có một hình tướng
Thì nó sẽ vượt quá
Giới hạn của không gian.

16.  Ví như có người sở hữu nhiều châu báu
Chất đầy khắp các cõi Phật
Số lượng hơn cát sông Hằng,
Ðem hiến cúng đức Thế tôn;

17.  Còn một người khác chỉ chắp tay
Hướng tâm đến việc mong cầu giác ngộ
Sự cúng dường này thù thắng hơn
Vì đó là một cúng dường không giới hạn.

18.  Khi bạn phát tâm mong cầu giác ngộ,
Hãy nỗ lực triển khai toàn vẹn tâm ấy
Muốn nhớ lại nguyện mình đời trước
Hãy tu tập đầy đủ theo giải thích đây.

19.  Tâm nguyện bồ đề sẽ không tăng tiến
Nếu không lập thệ tuần tự thọ giới
Nên ai mong cầu tăng trưởng nguyện bồ đề
Thì hãy thiết tha lập thệ thọ giới.

20. Chỉ người nào đã lập thệ lâu bền
Giữ một trong bảy hạng giới Biệt giải thoát
Mới đủ tư cách lập nguyện Bồ đề
Không có cách nào khác.

21.  Ðức Như lai đã dạy
Trong bảy hạng giới Biệt giải thoát,
Sự sống trong sạch là thù thắng nhất
Nghĩa là thệ nguyện giữ giới tỳ kheo.

22.  Theo nghi thức được nói trong kinh
Chương nói về Giới của bồ tát địa
Người ta thọ giới từ một bậc minh sư
Có những đức tính thích hợp.

23.  Nghĩa là người am hiểu nghi thức thọ giới
Và bản thân sống đúng theo giới đã thọ
Lại có đức nhẫn nhục từ bi
Ðê truyền trao Giới pháp.

24.  Nhưng nếu đã tìm mà không gặp
Một bậc thầy nào như thế cả,
Thì sau đây là nghi thức khác
Ðể thọ giới cho đúng cách.

25.  Ðời quá khứ khi làm vương tử,
Ðức Văn thù đã phát tâm bồ đề
Như được nói trong kinh
Trang hoàng cõi Phật Văn thù
Tôi sẽ ghi rõ lại như sau.

26.”Trước chư Phật thế tôn, con xin
Phát tâm Vô thượng bồ đề
Con mời tất cả chúng sinh lại
Nguyện cứu chúng thoát chu kỳ sinh tử.

27. “Khởi từ giờ phút này trở đi
Cho đến khi đạt Vô thượng bồ đề
Con sẽ không để cho giận dữ, ác ý
Tham lam hay ganh tị, xâm chiếm tâm con.

28. “Con sẽ sống đời phạm hạnh thanh tịnh
Từ bỏ tội lỗi và dục vọng thấp hèn
Con sẽ sống như Phật sống
Là hoan hỉ trong Giới hạnh vô biên.

29. “Con không có trí tuệ mẫn tiệp
Ðê đạt bồ đề một cách nhanh chóng
Nên dù vì một chúng sinh duy nhất
Con nguyện ở trong sinh tử đến cùng.

30. “Con sẽ làm sạch vô lượng
Vô biên cõi nước trong vũ trụ
Và từ lúc nhận tên mới này
Con sẽ ở trong khắp mười phương.

31. “Ðã làm sạch hoàn toàn
Thân nghiệp và ngữ nghiệp
Con sẽ làm sạch luôn ý nghiệp
Và không bao giờ làm điều phi công đức.”

32.  Cốt yếu sự  thanh tịnh thân lời ý
Là giữ giới với tâm cầu tiến
Vì nhờ thực hành Ba loại Giới
Mà thấy chúng có giá trị lớn lao

33. Do vậy, khi đã nỗ lực tu các giới
Bao hàm Giới Bồ tát trong sạch toàn vẹn
Thì hành giả sẽ kiện toàn được
Chính hành trang để đạt toàn giác.

34.  Tất cả chư Phật đã dạy rằng
Căn bản hành trang ấy là Phước và Trí
Và muốn thành tựu hai thứ ấy
Cốt yếu phải thành tựu các thần thông.

35.  Như con chim với đôi cánh chưa vững
Không thể bay cao trên bầu trời
Cũng vậy không năng lực của thắng trí
Người ta không thể lợi lạc hữu tình.

36.  Công đức tạo được trong một ngày
Của người có thần thông
Vượt xa công đức người không thần thông
Tạo nên trải qua trăm đời kiếp.

37.  Người nào mong kiện toàn nhanh chóng
Hành trang cho trí Toàn giác
Hãy nỗ lực tinh tiến để được các thần thông
Thần thông không thể có do lười biếng.

38.  Khi người ta chưa đạt đến tịnh chỉ
Thì thắng trí không thể phát sinh;
Bởi thế muốn thành tựu tịnh chỉ
Thì phải luôn luôn nỗ lực tinh tiến.

39.  Người xao lãng những yếu tố của Ðịnh
Thì dù có nỗ lực thiền quán
Trải qua hàng ngàn năm
Cũng không thể đắc định.

40.  Bởi thế, khi đã an lập trong các yếu tố
Nói trong Chương Hành trang của Ðịnh
Thì mới có thể đặt tâm viên mãn giới
Tập trung vào đề mục nào mình chọn.

41.  Khi viên mãn pháp thiền Tịnh chỉ
Thì sẽ chứng đắc các thắng trí
Nhưng chướng ngại vẫn chưa tiêu diệt
Nếu không có sự viên mãn Tuệ.

42.  Bởi thế, muốn trừ tất cả chướng ngại
Do phiền não và do cái biết
Thì hành giả phải liên tục đào luyện
Tuệ viên mãn với Phương tiện đi kèm.

43.  Kinh điển dạy sở dĩ còn bị trói
Vì Tuệ giác còn tách biệt Phương tiện,
Và Phương tiện còn tách biệt Tuệ giác
Bởi thế, đừng bỏ quên sự hợp nhất này.

44.  Muốn tịnh trừ hoài nghi thắc mắc
Gì là Tuệ giác, gì là Phương tiện
Tôi sẽ giải rõ sự khác nhau
Giữa Phương tiện và Tuệ giác.

45.  Các đấng Chiến thắng đã giải thích
Phương tiện là mọi trang bị về Giới
Khởi từ Bố thí ba la mật
Và các thứ khác, trừ trí tuệ ba la mật

46.  Người nào phối hợp Làm chủ Phương tiện
Với Chân chính tu tập Tuệ Bát nhã
Thì sẽ mau chóng đạt giác ngộ
Không phải chỉ nhờ tu vô-ngã.

47.  Tuệ giác được giải thích đầy đủ
Là biết Tính không, không thực chất nội tại.
Khi  hiểu rằng các Uẩn,
Và Xứ và Giới vốn không sinh.

48.  Sự sinh khởi của hữu không thể có
Của phi hữu như hoa đốm hư không
Một vật vừa có vừa không hoàn toàn vô lý
Cũng vậy không thể cả hai đều không.

49.  Một thực thể không sinh ra từ chính nó
Không sinh từ cái khác, hoặc từ cả hai,
Cũng chẳng phải không do nhân gì sinh,
Nên không tự  tính, vì không bản chất nội tại

50.  Lại nữa, nếu phân tích các pháp
Theo tính Một hay Nhiều
Ta không thấy hiện hữu riêng rẻ
Nên quyết định bản chất nội tại là phi hữu.

51.  Bảy mươi bài kệ về Tính Không
Và Kệ tụng căn bản về Trung đạo
Ðều giải thích chứng cứ  tất cả pháp
Không có bản chất nội tại.

52.  Bởi thế tôi không triển khai thêm
Vì ngại bản văn sẽ quá dài,
Mà chỉ giải thích những điều đã xác chứng
Ðể xúc tiến sự quán tưởng.

53.  Như vậy, không thấy bản chất nội tại
Trong bất cứ hiện tượng nào
Chính là quán vô ngã của nó;
Ðấy cũng là quán sát với trí tuệ.

54.  Và cái trí tuệ không thấy
Bản chất nội tại trong bất cứ pháp nào
Chính là tuệ được giải thích là Bát nhã.
Hãy đào luyện nó không tưởng phân biệt.

55.  Thế giới của biến dịch nổi lên
Từ Phân biệt tưởng- bản chất của thế gian
Sự hoàn toàn dứt trừ phân biệt tưởng
Chính là Niết bàn tối thượng.

56.  Hơn nữa, đức Thế tôn tuyên bố:
“Tưởng phân biệt chính là đại vô minh
Ném con người vào biển lớn sinh tử
Người nào an trú trong Ðịnh vô tưởng
Tâm quán ấy trong sáng như bầu trời.”

57.  Ngài cũng nói trong Kệ Tu Vô tưởng:
“Khi một Pháp vương tử thiền định
Không tưởng phân biệt về Diệu pháp này,
Và đã vượt qua gian nan lối mòn tư  tưởng
Vị ấy dần đạt đến vô phân biệt.”

58.  Khi nhờ kinh điển và lý luận
Ta đã thâm nhập được bản chất phi tự tính
Của tất cả pháp không sinh
Thì hãy tu quán không tưởng phân biệt.

59.  Khi hành giả đã quán chân như
Và từng giai đoạn đạt Noãn vị vân vân
Vị ấy sẽ đạt đến Hoan hỉ địa trở lên:
Trí toàn giác không còn xa lắm.

60.  Nhờ phép “Trấn tịnh” và “Sung mãn”
Vân vân, có hiệu lực do thần chú
Và nhờ năng lực tám phép gia trì
Khởi từ “Bửu Bình” và các pháp khác,

61.  Mà Hành trang cho Giác ngộ
Ðược kiện toàn một cách dễ dàng;
Và nếu muốn hành mật chú như được cho
Trong các mật điển Hành động, vân vân.

62.  Thì phải thọ pháp “Ðạo sư Gia trì”
Bằng cách tìm một vị thầy thánh thiện,
Rồi hầu hạ, cúng dường báu vật
Và  tuân phục để làm hài lòng vị ấy.

63.  Và khi đã được bậc thầy
Làm lễ truyền pháp “Ðạo sư Gia trì”
Thì ta sẽ tịnh hóa hết tội lỗi
Và đủ tư cách thực thi các quyền năng.

64.  Những pháp gia trì Bí mật và Tuệ giác
Không nên cho người xuất gia thọ,
Vì các pháp ấy đặc biệt bị cấm
Trong đại mật điển của đức Phật Tối sơ.

65.  Nếu một người thọ những pháp gia trì ấy
Trong khi sống đời phạm hạnh xuất gia
Nó sẽ khiến người ấy phạm giới
Khi phải thực hành những điều cấm chỉ.

66.  Những sự phạm giới khi xảy ra
Sẽ đánh bại người giữ giới xuất gia;
Và do chắc chắn sa vào ác đạo
Việc tu mật tông người ấy cũng không thành.

67.  Sau khi đã thọ pháp Ðạo sư Gia trì
Thì được nghe và giải thích tất cả mật điển
Thi triển Dâng lửa, Cúng dường, vân vân :
Không gì sai quấy trong tuệ giác về thực tại.

68.  Tôi, trưởng lão Dìpamkarasrì,
Ðã đọc giải thích này trong các kinh điển
Và theo lời khẩn cầu của Byang-chub-od
Ðã giải thích rõ Con Ðường đến Giác ngộ.